Thales

Hayatı ve katkıları

Miletli Thales (“Tales”, MÖ 624-620/548-545), efsanevi “Yedi Bilge”den biri olarak tanınan filozoftur (“Altın Çağ’ın Bilgesi” olarak da anılmaktadır.). Her şeyin özü (Arkhe) olarak suyu benimsemesi üzerine geliştirdiği evren anlayışıyla ve Dünya’nın uçsuz bucaksız bir denizde yüzen, düz bir disk olduğunu iddia etmesiyle tanınmaktadır. ^[1]

Yunan tarihçi Diogenes Laërtius (“Diyogenis Laertios”, MS 3. yüzyılda yaşamıştır.), Atina Apollodorus’un (MÖ 2. yüzyılın en önemli tarihçilerindendir.) Thales hakkında bilgiler aktardığı kaynaklardan yaptığı çıkarımlarla Thales’in doğum tarihinin 35. Antik Olimpiyat Oyunları’na (Olympiad) rastladığını belirtmiştir (Bu bir yazım hatasıdır, Thales 39. Olympiad’da dünyaya gelmiştir.). Ayrıca 58. Olympiad’da (MÖ 548-545) yani 78 yaşında vefat ettiğini tahmin etmiştir. ^[2]

Bilimi ve fazlası

Thales’in bilimsel anlamdaki değeri, doğadaki olguların sadeleştirilmesini konu alan açıklama girişiminde ve antroporfik (İnsan biçimindeki) tanrıların davranışlarından ziyade doğanın kendisinde çeşitli nedenler aramasında yatmaktadır. Geometri bilgisini Mısır piramitlerini ölçmek ve denizdeki gemilerin kıyıya olan mesafesini hesaplamak için kullandığı da tarihçiler tarafından dile getirilmektedir. Bu tür öyküler (Abartı olasılığı bulunsa da) Thales’in itibarını pekiştirmektedir. ^[3]

Şair ve filozof Xenophanes (“Ksenofanes”, MÖ 560-478), Thales’in Lidya Kralı Alyattes (MÖ 610-560) ile Medya Kralı Cyaxares (“Siyaksares”, MÖ 625-585) arasındaki savaşı durduran Güneş tutulmasını MÖ 28 Mayıs 585’te tahmin ettiğini açıkça belirtmiştir. Bununla birlikte günümüz bilim insanları, bir tutulmanın yerini veya karakterini (Astrolojide yer alan “Eril” ve “Dişil” tutulma çeşitleri tamamen mantık dışıdır. Burada bahsedilen “Karakter” kavramı, tutulmanın derecesiyle ilişkilidir: Tam, yarım vesaire…) doğru bir şekilde tahmin edebilecek bilgiye sahip olamayacağına inanırlar. Böylece başarıları açıkça efsane hâline geldi ve aslında ancak yazılanlara yakındı.

Herodot, Thales’in yalnızca tutulma yılını ön gördüğünden bahsetmiştir. Neredeyse tam bir tutulmanın olması ve çok önemli bir savaş sırasında meydana gelmesi, bir astronom olarak abartılı itibarına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. ^[4]

Thales’e altı geometrik ispattan oluşan teoremin bulunuşu atfedilmiştir:

1. “Thales Teoremi” denen teoriye göre, açıları aynı olan benzer üçgenlerin kenarları arasında orantı vardır. Buna dayanarak Thales, piramitlerin yüksekliğini, uzunluğunu bildiği bir çubuk yardımıyla gölge boylarını karşılaştırarak hesaplamıştır.
2. Bir dairede yarıçapı gören çevre açısı diktir.
3. Dairenin çapı onu iki eşit parçaya böler
4. İkizkenar üçgenin taban açıları eşittir.
5. Ters açılar eşittir.
6. Bir kenarı ve iki açısı eşit üçgenler eşittir.

Ayrıca Thales, Aristoteles’e göre “Her şeyin tanrılarla dolu” olduğuna ve demir gibi metallerin manyetik nesnelerin onları hareket ettirebilmeleri nedeniyle ruhlara sahip olduğuna inanıyordu. Mirasçıları Anaksimandros (MÖ 610-546/545) ve Miletli Anaksimenes (MÖ 545 dolaylarında 64 yaşındayken hayatını kaybetmiştir.), yaşamayı cansız şeylerden ayıranın ruh olduğuna ve hareket ile değişimin (Veya başka şeyleri hareket ettirme, değiştirme yeterliliğinin) yaşamın özü olduğuna inanıyordu. Sonuç olarak Thales; aklı efsanelerden sıyırıp mantığın ön plana çıkmasına yardımcı olmuş, “Bilimsel düşünce”nin temellerini atmıştır. ^[5]

Kaynaklar

1. ^{DICTIONARY ENTRY} Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2023, January 25). Thales of Miletus. Encyclopedia Britannica. [Britannica]
2. ^{DICTIONARY ENTRY} Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2020, May 2). Thales of Miletus summary. Encyclopedia Britannica. [Britannica]
3. ^WEBSITE Leblebitozu. (2018, August 3). Thales Kimdir? Thales’in Hayatı ve Teoremi. Leblebitozu. [Leblebitozu]
4. ^BOOK Arslan, A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi: Sokrates Öncesi ve Yunan Felsefesi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
5. ^BOOK Laertios, D. (2003). Ünlü Filozofların Yas̈amları ve Öğretileri: Diogenes Laertios. Yapı Kredi Yayınları.