APA 7: Çarıkçıoğlu, A. E. (2023, April 23). Anaksimandros. PerEXP Teamworks. [Article Link]
Hayatı ve katkıları
Anaksimandros, (MÖ 610, Milet, Aydın, Didim-MÖ 546), dünyayla ilgili kozmolojik veya sistematik felsefi bir bakış açısı geliştiren ilk filozoftur. Eserlerinin yalnızca kısa bir bölümü günümüze kadar gelebilmiştir. Bu nedenle felsefesinin ve kozmolojik fikrinin yeniden ele alınması ve yapılandırılması, MS 1-2. yüzyıl felsefi görüş derleyicisi Aëtius, 3. yüzyılda yaşamış ilahiyatçı ve piskopos Hippolytus, 6. yüzyıl Neoplatonist (Yeni Platoncu) filozof Simplicius gibi kendisinden sonra yaşamış Yunan yazarların özetlerine dayanmaktadır. Anaksimandros’un Yunan filozof Miletli Thales’in öğrencisi veya ortağı olduğu ve gök bilimi, coğrafya ve maddenin doğası hakkında yazdığı söylenir. [1]
Anaksimandros, Sparta’da bir gnomon (Güneş saati) kurmuş ve onu ekinoksları, gün dönümlerini, belki de günün saatlerini göstermek için kullanmıştır. Bilinen dünyanın bir haritasını çizmiş, daha sonra nispeten iyi bir şekilde seyahat edebilmiş olan yazar arkadaşı, Hecataeus’un yazarıdır, Milesian tarafından düzeltilmiştir. Ne ilginçtir ki Anaksimandros’un bir Dünya küresi geliştirdiği de iddialar arasındadır. [2]
İsabetli varsayımları
Dünya hakkındaki düşüncesinde yaşadığı yöreyi, kalınlığı çapının üçte biri olan bir silindirin üst yüzünden oluşan bir düzlem olarak görüyordu. Ona göre Dünya havada durmakta, hiçbir şey tarafından desteklenmemekte ve diğer her şeyden eşit uzaklıkta olduğu, herhangi bir yöne uçma eğilimi olmadığı için yerinde kalmaktadır. Güneş’in ve Ay’ın ateşle dolu, içi boş halkalar olduğuna inanıyordu. Kendisine göre halkalarında ateşin parlayabileceği ve yine halka biçiminde olan delikler veya oyuklar bulunmaktadır. Ay’ın evreleri, Güneş ve Ay tutulmaları, bu delikleri kapanmasından kaynaklanmaktadır. [3]
Anaksimandros, canlılar konusunda evrimsel bir bakış açısına sahipti. Onun yorumuyla ilk canlılar, “Nemli element”ten buharlaşma yoluyla ortaya çıktı. İnsan, balık gibi başka bir tür hayvandan türemişti; çünkü insanın uzun bir beslenmeye ihtiyacı vardır ve her zaman şimdi olduğu gibi olsaydı hayatta kalamazdı. Anaksimandros ek olarak rüzgâr, yağmur ve yıldırım gibi meteorolojik olayların nedenlerini de ele almıştır.
Kozmoloji alanındaki fikrinde her şeyin su gibi (Thales’in öne sürdüğü üzere) belirli bir elementten ziyade “Apeiron”dan (“Sonsuz”, “Sınırsız” veya “Belirsiz” şey) kaynaklandığına inanıyordu. Anaksimandros, evrenin ortaya çıkış nedeni olarak “apeiron” ile birlikte “sonsuz hareket”i öne sürdü. Bu (Muhtemelen dönme biçiminde.) hareket, evren ortaya çıktıkça “sıcak ve soğuk” gibi karşıtların birbirinden ayrılmasına neden oldu. Bununla birlikte evren sonsuz değildir ve yeni evrenlerin doğacağı “Apeiron”a dönecektir. Bu nedenle var olan her şey -mecazi olarak ifade ettiği gibi- “Zamanın eğilimine göre adaletsizlikleri için bedel olarak birbirlerine ceza ve intikam ödemek zorundadır”. [4]
Gök bilimine katkıları
Bu bölümdeki başrolümüz; görünüşe göre coğrafya, astronomi ve kozmoloji üzerine birkaç yüzyıl boyunca kabul gören ve bilinen dünyanın haritasını çıkaran inceleme yazıları kaleme almıştır. Aynı zamanda kozmolojik yöntem geliştiren ilk düşünürdü. Bu akılcı (Rasyonalist) filozof, simetriye önem verdi ve gökyüzünü haritalama sürecine geometriyi ve matematiksel oranları kullanarak yardımcı oldu. Böylece fikirleri, geçmişte ortaya atılmış daha mistik kavramlardan ayrıldı ve sonraki gök bilimcilerin başarılarının habercisi oldu. Daha önceki fikirler, Dünya’nın uzayın başka yerlerinden asılı tutulduğunu veya desteklendiğini öne sürerken Anaksimandros, Dünya’nın herhangi bir yönde hareket etmek için hiçbir nedeni olmadığından evrenin merkezinde olmadığını ve buradan destek almadığını iddia etti. [5]
Thales, etrafındaki dünyanın ilahi açıklamalarından çoktan vazgeçmiş olsa da felsefesi hakkında bir kitap yazmamıştı. Dahası Anaksimandros, tüm doğanın birleşik bir hesabını bulmaya çalışırken çok daha ileri gitti. Anaksimandros’un ilkel astronomi fikrinin yerini kısa sürede almasına rağmen Dünya hakkında akılcı bir açıklama yapma çabasının kalıcı bir etkisi olduğu apaçık bir gerçektir. [6]
Kaynaklar
- DICTIONARY ENTRY Evans, J. (2023, February 1). Anaximander. Encyclopedia Britannica. [Britannica]
- WEBSITE Couprie, D. L. (n.d.). Anaximander. Internet Encyclopedia of Philosophy. [Internet Encyclopedia of Philosophy]
- WEBSITE Yardımlı, A. (n.d.). Anaximander. İdea Yayınevi. [İdea Yayınevi]
- JOURNAL Classen, C. J. (1977). Anaximander and Anaximenes: The Earliest Greek Theories of Change? Phronesis, 22(2–3), 89–102. [Brill]
- BOOK Von Aster, E. (1998). Geschichte der Philosophie. Kröner, Alfred, Verlag GmbH & Co. KG.
- WEBSITE Bilim, R., Kayalı, Ö. (2021, February 06). Bilimsel Düşüncenin Doğuşu: Anaksimandros. Evrim Ağacı. [Evrim Ağacı]
