Biyolojik ölümsüzlük gerçekten mümkün olabilir mi?! Ölümsüz denizanası olarak bilinen Turritopsis dohrnii biyolojik ölümü manipüle ederek bunu yapabiliyor! Bilim insanları bu türü “biyolojik olarak ölümsüz” kabul ediyor çünkü yaşlanma sürecini tersine çevirebiliyor. Denizanalarının ölümsüzlüğü kavramı artık teoriden çıkıp laboratuvarlarda incelenen somut bir gerçek. Peki Turritopsis dohrnii, biyolojik ölümsüzlüğü nasıl başarıyor?
Turritopsis dohrnii’nin sırrı hücresel seviyede saklı. Normalde bir denizanası, yaşam döngüsü boyunca planula larvası, polip (sabit bir yere tutunarak yaşayan, tüp benzeri genç form) ve medusa (yetişkin) evrelerinden geçer. Yetişkinliğe ulaştığında ürer ve genellikle kısa bir süre sonra ölür. Ancak Turritopsis dohrnii, stres altında kaldığında (örneğin, açlık, fiziksel hasar veya çevresel değişimler) hücresel düzeyde olağanüstü bir dönüşüm başlatır. İlk olarak, yetişkin medusa formundaki dokuları parçalanmaya başlar. Bu süreçte, özelleşmiş hücreler (örneğin, sinir hücreleri ve kas hücreleri) dediferansiyasyon adı verilen bir mekanizmayla kök hücre benzeri bir duruma geri döner.
Ardından bu kök hücre benzeri hücreler, transdiferansiyasyon yoluyla farklı bir hücre tipine dönüşür. Örneğin bir sinir hücresi, polip evresindeki bir beslenme veya sindirim hücresine dönüşebilir. Bu hücreler yavaş yavaş polip yapısını oluşturur ve denizanası, yaşam döngüsünün başına yani genç polip evresine geri döner. Bu döngüyü sonsuz kez tekrarlayabilme potansiyeli onu diğerlerinden farklı kılıyor. Bilim insanları bu mekanizmayı çözmek için genomundaki FOXO ve diğer yaşlanma ile ilişkili genleri mercek altına alıyor. Bu gen spesifik olarak DNA onarımı, yaşlanma ve uzun ömür gibi hücresel süreçlerle ilişkilidir.
Bu canlının tarihsel geçmişine de biraz değinmek gerekirse ölümsüz denizanası (Turritopsis dohrnii) ilk kez 1883’te tanımlandı. Ancak bu türün gençlik formuna geri dönme yeteneği 1980’lerde Alman öğrenci Christian Sommer tarafından İtalya kıyılarında keşfedildi. O günden beri laboratuvarlarda izole ortamlarda yaşatılıyor. Türün doğal popülasyonları Akdeniz ve Japonya açıklarında yoğunlaşıyor. İlginç olansa bu bölgelerin insan kaynaklı kirlilik ve ısınmaya maruz kalması. Bilim insanları Turritopsis’in çevresel değişimlere uyum sağlama yeteneğinin ölümsüzlükle bağlantılı olabileceğini düşünüyor. (Dinamik adaptasyon) [1] [2]
Denizanalarının ölümsüzlüğü insan sağlığı için ziyadesiyle önemli ipuçları barındırıyor. 2021’te Genome Biology and Evolution dergisinde yayımlanan bir makale bu canlının (Turritopsis dohrnii) mitokondrilerinin oksidatif stresi önemli ölçüde azalttığına değindi. [3] İnsanlarda mitokondriyal hasar Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıklarla doğrudan ilişkili. Ancak Turritopsis’in genetik şifresi karmaşık. Genomunun önemli bir kısmı insan genomunda bulunmayan benzersiz diziler içeriyor. Bu da terapötik uygulamaların için büyük bir engel niteliğinde.
Diğer denizanalarına kıyasla Turritopsis dohrnii biyolojik bir anomali. Örneğin Aurelia aurita (Ay Denizanası) genellikle 6 aya kadar yaşarken Cyanea capillata (Aslan Yelesi) 1 yıldan fazla hayatta kalabiliyor. [5] Ancak hiçbiri ölümsüzlük döngüsünü tetikleyemiyor. Bilim insanları bu farkın sebebini türün strese hızlı epigenetik yanıt verme yeteneğine bağlıyor. Yani gen ifadesini çevresel koşullara göre dinamik şekilde adapte ediyor. [4]
Ölümsüz denizanası aynı zamanda okyanus ekosisteminin karanlık bir kahramanı. Zooplankton popülasyonlarını kontrol ederek besin zincirinde önemli bir rol oynuyor. Şöyle de bir detay var ki iklim değişikliği sebebiyle deniz sıcaklıklarının artmasıyla beraber denizanalarının çoğalabilmesi açısından daha iyi bir ortam oluşturarak bu türün yayılma hızını artırıyor. Bu durum bazı bölgelerde balık popülasyonlarını tehdit eden bir istilaya dönüşebiliyor.
- WEBSİTE Osterloff, E. (n.d.). Immortal jellyfish: the secret to cheating death. Natural History Museum. [Makale Bağlantısı]
- AKADEMİK DERGİ Bouillon, J., Boero, F., Cicogna, F., Gili, J. M., & Hughes, R. G. (1992). Bi-directional conversion in Turritopsis nutricula (Hydrozoa). Scientia Marina, 56(2-3), 137-140. [Makale Bağlantısı]
- AKADEMİK DERGİ Matsumoto, Y., & Miglietta, M. P. (2021). Cellular reprogramming and immortality: Expression profiling reveals putative genes involved in Turritopsis dohrnii’s life cycle reversal. Genome Biology and Evolution, 13(7). [Makale Bağlantısı]
- WEBSİTE Bakırcı, Ç. M. (2015, June 24). Ölümsüz Denizanası (Turritopsis dohrnii). Evrim Ağacı. [Makale Bağlantısı]
- WEBSİTE Ghosh, J. (n.d.). Lion’s Mane Jellyfish – Facts, size, weight, lifespan, pictures. Animal Spot. [Makale Bağlantısı]
APA 7: Önsel, M. K., Açıkgöz, E. D., & Axology Journal. (2024, February 5). Ölümsüz Denizanası: Turritopsis dohrnii. PerEXP Teamworks. [Makale Bağlantısı]
