Haykırışın Sanatsal Temsili

Fikrimce, bu tabloyu incelerken, edebiyattan ‘’Anlatımcılık Kuramı’’ tekniği kullanılmalıdır. Bunun temel sebebi; sanat, duyguların bir ifade ediliş biçimiyse, sanatçıyı -fark etmeden- sanatının içerisinde görmemizin mümkün olmasıdır. Munch’ı biraz gözlemlemek ve sanatsal kişiliğini; psikolojik, politik & sosyolojik meselelerini, -artık daha ne varsa!- her türlü kavram açısından analiz etmek gerekir.

Edward Munch, ‘’Dışavurumculuk’’ akımının öncüsüdür. Bu durum da, modern sanatın sembolü olan ‘’Çığlık’’ tablosunu ortaya çıkartırken, ruhsal dünyasını yansıtmayı hedeflemesiyle, açıklanır. İç dünyasını ve bilinçaltını ‘’Metaforik anlatımlar’’ ve imgelerin yardımıyla ele almıştır.

Tabloyu incelediğimizde, ilk görüşte sanatçıdan izler rastlamak mümkün değildir fakat bir duygu hissederiz. Bu duygu, merak dürtüsüyle beraber belirsizlikle harmanlanır. İşte o sırada, ‘’Kim bunu yapan?’’ ve ‘’Neden yapmış?’’ soruları zihnimizde yankılanır. Özellikle, edebiyat ve resim ile ilgiliyseniz, bunu yaşamak kaçınılmaz.

Edward Munch, Freud’un öne sürdüğü ‘’Melankoli’’ halini deneyimlemek durumunda kalmış ve bunu sanatıyla harmanlamış bir ressamdır. Yalnızlığını sanatla örtüştüren, çığlını sanat aracılığıyla duyuran Munch, beş yaşında annesini tüberküloz rahatsızlığından kaybetmiştir. Anne kaybından sonra, bir diğer sığınağı ablasına bağlanması sonrası, o da hayatını aynı hastalığın kurbanı olarak dolayı kaybedince, Munch’ın ruh sağlığı kötüleşir ve bir melankoli halinin içine savrulur. (Melankoli kavramı, ölen birinin ardından yaşanan kabullenememe halidir. Kişi, kendini dış dünyadan soyutlar ve yaşanılan ölümü inkar etme sürecinde yalnızlaşır.) Tüm bu acı kayıplar ardından, babasının da, dini kaygılar üzerine yitirdiği akıl sağlığı ve depresyona kurban olması, tamamen yalnız kalan ve yeterli aile ilgisini alamayan Edward’ın içsel dünyası sanatına bağlanır ve işte tam olarak biz onun hayatını tablolarında -fark etmeden- irdelemeye başlarız.

Aşağıda gördüğünüz tabloların hepsi Munch tarafından ‘’Çocuklarım’’ olarak adlandırılmıştır. Onları kaybetme düşüncesi bile Munch için bir kıyameti ifade eder. Çünkü, sanatı kendisidir, onun yansımasıdır. Sanatını kaybetmesi, belki de kendini kaybetmesi anlamına geliyordur, kim bilir? Bunu bilemeyiz, sadece bir yorum getirebiliriz. Tabloları, Munch’ın onu anlayan destekçileri olmuştur belki de. Çünkü, kendi dünyasıyla arzu ettiği ölçüde beraberdir.

Dış dünyadan kopuk ve iç dünyasıyla bağlı halde yaşayan Munch, yaşamının son yıllarında eserlerini arttırmakla zaman geçirmiş, 80. yaşında hayatını kaybetmesi üzerine, evi incelenmiş ve 1.008 resim, 4443 çizim, 15.931 baskı gibi birçok resim çeşidinin var olduğu şaşırtıcı bir koleksiyona rastlanmıştır.

Gelelim Çığlık’a, gökyüzünde; tetikleyici ana renkler dediğimiz fırça darbeleri mevcut. Belirli bir düzenin dışındaki boyama teknikleri gökyüzü görüntüsünün rutinsel olmadığına dikkat çekiyor. Tablonun genel kurgusu da, Munch tarafından, ‘’İki arkadaşımla sahilde yürüyorduk, bulutlar kan damlatıyordu. Çite dayandım ve o sırada ‘’tabiatın çığlığını’’ duydum’’ ifadeleriyle aktarılmıştır.

Tablonun kilitleyen noktası, korkular içerisinde çığlık atan yaratık? Kuru kafa? bilemiyorum, cinsiyetsiz ve epey anlaşılmaz bir varlığın resminin bulunmasıdır. Burada yaratık hakkında iki teorim var. Birincisi; Edward’ın içinden kovmak istediği şeytanlarına ithafen yapılması, ikincisi; çığlıklarımızın bir kalıba sığmıyor oluşu. Hangisi bilemiyorum. Belki gerçekçi bir yansıma belki de metaforik bir aktarış. Fakat bu çığlık imgesi, insanın ruhunda, dışarıya aktaramadığı içsel çığlıklarına yönelik bir betimleme göreviyle kullanılmış, bu kesin bilgi!

Tablonun anlamı az çok tahmin edilebilir boyutta olsa da, büyük ressam Munch’ın hayatıyla örtüşen noktalarını öğrendiğimizde etkileyiciliği daha da artıyor. En azından, benim için öyle oldu. Belki de her sanatçıyı sanatından tanıyabiliriz. Tabii, bu değişken bir durum.

Ayrıca, tablonun üst kısmında belirli-belirsiz kurşun kalemle yazılmış ‘’Sadece bir deli tarafından çizilebilir.’’ yazısının olduğuna dair söylentileri daha önce duymuş muydunuz? Çizdikten sonra görmem biraz şaşırtıcı oldu!

Kaynaklar

1. ^WEBSITE Sanata Başla!. (2012, August 12). ÇIĞLIK “THE SCREAM” – MUNCH. Sanata Başla! [Sanata Başla!]