Pisagor

Pisagor kimdir?

Pisagor; [MÖ 570, Sisam, İyonya (Yunanistan)-MÖ 500-490, Metapontum, Lucanium (İtalya)] Yunan filozof, matematikçi ve “Pisagor Kardeşliği”nin kurucusudur. Doğası gereği dindar olmasına karşın Platon ve Aristoteles’in düşüncesini etkileyen, matematiğin ve Batı rasyonel felsefesinin gelişimine katkıda bulunan ilkelerin öncüsüdür. Pisagor hakkındaki bilgilere çağdaşı olan yazarlardan ulaşılabilmektedir. Yaşamından kesitler ancak MÖ dördüncü yüzyılda, ölümünden yaklaşık 150 yıl sonra, bölük pörçük şekilde aktarılabilmiştir. ^[1] Pisagor muhtemelen gençliğinde Mısır ve Babil’e gitmiştir. Görünüşe göre Sisam tiranı (Yunan diktatörlere verilen isimdir.) Polikrates’in yönetiminden kaçmak için MÖ 532 civarında Güney İtalya’ya göç etmiş ve etik-politik akademisini Croton’da (Günümüzdeki ismiyle İtalya, Crotone/”Kroton” diye telaffuz edilir.) kurmuştur. Crotone’daki Pisagor karşıtı anlayış nedeniyle MÖ 510’da o şehirden Metapontum’a (Şimdiki Metaponto, İtalya) kaçtı ve burada hayatını kaybetmiştir. ^[2]

Öğretileri ve daha fazlası

Pisagor’un öğretilerini öğrencilerinin öğretilerinden ayırt etmek zordur. Pisagor’un kendisi muhtemelen tek kitap dahi yazmamış ve Pisagorcular, önderlerinin otoritesini ve öğretilerini hiçbir ayrım gözetmeksizin, çeşitli gerekçelerle ve her zaman desteklemiştir. Bununla birlikte Pisagor’un ismi, genellikle nesnel dünyada ve müzikte sayıların işlevsel önemi teorisiyle anılır. Çoğunlukla ona atfedilen diğer keşifler (Örneğin bir karenin kenarının ve köşegeninin orantısızlığı ve dik üçgenler için “Pisagor Teoremi”) muhtemelen kendisinden sonra Pisagor Okulu tarafından geliştirilmiştir. Daha büyük olasılıkla Pisagor’un kendisinden kaynaklanan entelektüel geleneğin büyük kısmı, bilimsel bilgelikten ziyade mistik bilgeliğe aittir. ^[3]

Pisagorculuk Pisagorculuğun temeli ile özellikleri tartışmalıdır ve sergilediği farklı özelliklerin bir araya gelmesi özünde kafa karıştırıcıdır. Bununla birlikte şöhreti, Antik Çağ’dan beri kendisine atfedilen, tam anlamıyla doğru anlaşılmayan ancak etkisi çok olan bazı fikirlere dayanmaktadır. Bu düşünceler şunlardır:

• Sayının metafiziği ve müzik ile astronomiyi de kapsayacak biçimde gerçekliğin doğası gereği en derin düzeyde matematiksel olduğu anlayışı (Evrendeki her şey sayılardan ibarettir.),
• Felsefenin bir manevi arınma aracı olarak kullanılması,
• Ruhun göksel kaderi ve olasılıklar,
• Tetraktiler: Pisagorcular için en büyük sayı 10’du. 10, ilk dört sayı olan 1, 2, 3 ve 4’ün toplamından oluşuyor. Bu sayılar, “tetrakti” adı verilen eşkenar üçgenin oluşumunu sağlıyor. Pisagorcuların birçoğu, anlatılara göre “tetrakti” adını verdikleri bu üçgene tapınıyordu.
• Altın Oran: Mimar Mehmet Suat Bergil’in “Doğada, Bilimde ve Sanatta Altın Oran” kitabında da yazdığı gibi: “Bir insanın tüm vücudu ile göbeğine kadar olan yüksekliğinin oranı, bir pentagramın uzun ve kısa kenarlarının oranı, bir dikdörtgenin uzun ve kısa kenarlarının oranı, hepsi aynıdır.” görüşüdür. ^[4]
• Kürelerin Armonisi: Evrenin belirli bir armonik düzen içerisinde olduğuna dayandırılan bir görüştü. Pisagor bu düzenin sayılar ile ortaya çıkarıldığına ve armoninin oluştuğuna, oluşan düzenin müzikal bir denge içerisinde olduğuna inanıyordu. Nitekim bu inanç kısmen de olsa doğru çıkmıştır. 2008 yılında kaydedilen bir patlama ile yayılan gama ışınlarının frekansları, LAT teleskobu sayesinde müziğe dönüştürülmüştür.
• Pisagor Teoremi: Meşhur “a²+ b²= c²” denklemi. Burada c hipotenüsün uzunluğunu, a ve b üçgenin diğer iki tarafının uzunluklarını temsil eder. Teoreme gerçek hayattan örnek olarak telli çalgıları gösterilebilir. “Telin uzunluğu arttıkça titreşim artar.” prensibine dayanır.
• Düzen, Pisagorcuların (Pisagor Kardeşleri’nin) katı bir bağlılıkla öğretilere uyması ve gizlilik. ^[5]

Pisagor üzerine bazı çıkarsamalar

Sonuç olarak her ne kadar kendisine bağlı yaklaşık 6.000 kişiyle mistik eylemler gerçekleştirse de Pisagor, öğrencileriyle birlikte bazı isabetli inançlara, fikirlere, teorilere ve öngörülere sahipti. Bu bakımdan başta matematik ve gök bilimi olmak üzere çeşitli alanlara kapsamı geniş katkılar sunmuştur. Her türlü baskıya rağmen kendisi ve kurduğu kardeşlik; doğru olduğunu düşündüğü ve insanları da düşünmeye yönlendiren öğretilerini yaymayı, savunmayı ve itirazlar geliştirmeyi başararak bilim dünyasının öncülerinden olmayı başarmıştır. ^[6]

Kaynaklar

1. ^{DICTIONARY ENTRY} Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2023, January 5). Pythagoras. Encyclopedia Britannica. [Britannica]
2. ^{DICTIONARY ENTRY} Thesleff, H. (2020, May 15). Pythagoreanism. Encyclopedia Britannica. [Britannica]
3. ^WEBSITE Elçi, A., Kayalı, Ö. (2020, December 19). Pisagor Teoremi Nedir? Pisagor Kimdir?. Evrim Ağacı. [Evrim Ağacı]
4. ^BOOK Bergil, M. S. (1988). Altın oran: doğda, bilimde, sanatta. Arkeoloji ve Sanat Yayınları
5. ^BOOK Ferguson, K. (2010). Pythagoras: His Lives and the Legacy of a Rational Universe. Icon Books Company.
6. ^BOOK Arslan, A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi: Sokrates Öncesi ve Yunan Felsefesi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları